Postępowanie przed sądem arbitrażowym

Arbitraż jest sposobem na rozstrzygnięcie sporu przed sądem arbitrażowym. Arbiter rozstrzyga taki spór, przyznając rację jednej ze stron. Takie postępowanie może być prowadzone, tylko jeżeli zgodzą się na to obie strony. Stronami mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, jeżeli dokonają one zapisu na sąd polubowny, to znaczy umieszczą w umowie klauzulę arbitrażową.  

Jak rozpocząć arbitraż-klauzula arbitrażowa
Klauzulę taką można umieścić w umowie przed lub po powstaniu sporu. Na stronach sądów arbitrażowych można znaleźć takie przykładowe klauzule. Dzięki takiemu zapisowi, w momencie, gdy dojdzie do jakiegoś sporu, zostanie on przekazany do sądu polubownego i całe postępowanie odbywa się zgodnie z regulaminem tego sądu. 
Taką klauzulę należy sporządzić na piśmie. Można ją wpisać do umowy lub zawrzeć w formie odrębnego dokumentu. Nie powinna ona łamać zasady równości. Dobrze by było, gdyby wskazywała stały sąd polubowny, który będzie rozstrzygał spory. 
W takiej klauzuli powinna znaleźć się informacja o stronach umowy (pomiędzy kim będzie prowadzony arbitraż), wyrażenie woli poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego oraz określenie przedmiotu sporu. 

Postępowanie

Są dwie procedury postępowania:
    • Uproszczone postępowanie arbitrażowe
Postępowanie uproszczone przeprowadza się w sprawach, gdzie wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 000 zł. Choć w sytuacji, gdy strony wyrażą wolę, to może być także przeprowadzone w sporach, gdzie wartość przedmiotu sporu przekracza tę wartość. 
Podczas takiego postępowania nie wyznacza się rozprawy, gdzie strony wyznaczają swoje stanowiska. Arbiter rozstrzyga spór tylko z pomocą przekazanych dokumentów, to jest pozwu i odpowiedzi na niego oraz innych przekazanych dokumentów i stanowisk stron w formie pisemnej. Takie postępowanie prowadzone jest zawsze przez jednego arbitra. 
Jeżeli strony nie są w stanie dokonać zgodnego wyboru arbitra, zostaje on wyznaczony przez Prezesa Sądu Polubownego z listy arbitrów Sądu Polubownego. 
    • Postępowanie arbitrażowe
Takie postępowanie prowadzi się w przypadku, gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 10 000 zł oraz w sprawach niemajątkowych. Taki rodzaj prowadzony jest przez zespół trzech arbitrów, choć nie jest to konieczne w przypadku, gdy strony dokonają zgodnego wyboru jednego arbitra. 
W prawach stron leży możliwość wskazania po jednym arbitrze, a trzeciego wybiera się wspólnie z listy arbitrów posiadających uprawnienia adwokata, radcy prawnego bądź posiadającego tytuł naukowy doktora nauk prawnych. Ten trzeci pełni rolę przewodniczącego. Jeżeli powód albo pozwany nie wskażą arbitra, wyznacza go Prezes Sądu Polubownego.
Przed rozpoczęciem takiego postępowania możliwa jest apelacja, gdy obie strony wyrażą na to zgodę. Można to zrobić w terminie 14 dni od daty doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Jeżeli w tym czasie apelacja nie zostanie wniesiona, wyrok zostaje ostateczny. Arbitrzy, którzy wydali wyrok, nie mogą brać udziału w postępowaniu apelacyjnym. Przeprowadzają taką apelację na podstawie dokumentów. Ich wyrok (wyrok w postępowaniu apelacyjnym) jest ostateczny. 

Kim są arbitrzy?
Wchodzą w skład arbitrów Centrum Arbitrażu Sądu Polubownego przy KNF. Są przedstawicielami nauki i praktyki, wyróżniają się wiedzą oraz doświadczeniem zawodowym w zakresie rynku finansowego.

Różnice między arbitrażem a postępowaniem przed sądem powszechnym
W sądzie arbitrażowym sprawa zostaje szybko rozpatrzona, a w sądzie powszechnym takie postępowanie ciągnie się miesiącami.
W pierwszym przypadku mamy możliwość wyboru doświadczonego arbitra, podczas gdy w sądzie powszechnym nie mamy na to wpływu.
W sądzie arbitrażowym możemy powoływać się na opinie prywatnych biegłych, a w sądzie powszechnym można powołać biegłego tylko z listy biegłych sądowych.
W sądzie arbitrażowym postępowanie może się toczyć w języku obcym a w sądzie powszechnym tylko w języku polskim, przy czym zachodzi konieczność tłumaczenia ewentualnych obcojęzycznych dokumentów. 

Koszty arbitrażu
Na koszty arbitrażu składa się opłata administracyjna, która jest stała i opłata arbitrażowa, która uzależniona jest od wysokości przedmiotu sporu. Jeżeli nie ustalono inaczej, koszty ponosi powód, czyli podmiot, który złożył pozew. 

Skutki arbitrażu
Wyżej opisane postępowanie może zakończyć się:
    • Umorzeniem postępowania
Dojdzie do tego:
    • gdy powód nie złoży do sądu pozwu pomimo wezwania na sąd polubowny;
    • gdy powód cofnął pozew (chyba że pozwany wyrazi sprzeciw, który zatwierdził sąd);
    • gdy sąd polubowny uzna, że dalsze postępowanie stało się zbyteczne lub niemożliwe.

    • Zawarciem ugody  
Na wniosek stron sąd może zdecydować się na nadanie ugodzie formy wyroku. Zrobienie tego nadaje takiej ugodzie wyższe znaczenie, co ułatwia ich przymusowe wykonanie. 

    • Wydaniem wyroku
Taki wyrok zostaje doręczony stronom. W Polsce jest to wykonywane w formie pisemnej ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Po wydaniu wyroku można oczekiwać sprostowania niedokładności/błędów czy poprosić sąd o rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku- to wszystko w terminie 2 tygodni. W terminie miesiąca od dnia otrzymania wyroku można oczekiwać uzupełnienia co do żądań zgłoszonych w postępowaniu, o których sąd nie orzekł wyroku. Terminy te mogą ulec zmianie, jeżeli sąd polubowny się na to zdecyduje. 

Zalety arbitrażu
Zaletą arbitrażu będzie prosta procedura postępowania. Niskie i znane z góry koszty są zdecydowanym atutem. Fakt, że rozprawy odbywają się w kameralnej atmosferze, jest pokrzepiający. Korzystne jest również to, że arbitraż jest dyskretny a postępowanie poufne. Możliwość wybrania doświadczonego arbitra znającego się na przedmiocie sprawy będzie zdecydowanie lepsze niż przypadkowy sędzia państwowy.

Wady arbitrażu
Mało znany i wykorzystywany sposób rozwiązywania sporów. Stąd niewielkie grono doświadczonych arbitrów. Fakt, że wyrok jest ostateczny, może być zniechęcający. 

Różnice między mediacją a arbitrażem
Mediator pomaga obu stronom znaleźć kompromis, podczas gdy arbiter, orzeka, kto ma rację w sporze. Choć mediacja jest tańsza, to nie gwarantuje zakończenia sporu w wiążący sposób. W sądzie arbitrażowym ugodzie można nadać formę wyroku. Doprowadzenie do ugody przez mediatora może sprawić, że obie strony będą miały poczucie wygranej.  Mediacje warto wybrać, gdy strony jeszcze współpracują (spór przeszkadza w kontynuowaniu tej współpracy), podczas gdy arbitraż wybierany jest wtedy, gdy nie można samemu rozwiązać sporu. 

Uznanie wyroku sądu polubownego przez sąd powszechny
Jeżeli chcemy, aby wyrok/ ugoda został uznany przez sąd, musi on (sąd) wydać postanowienie. Powinno orzekać czy wyrok sądu/ ugoda może być wykonana i nadać lub odmówić wyrokowi klauzuli wykonalności. 
Sąd może odmówić uznania czy stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego np. gdy zrobienie tego byłoby niezgodne z podstawowymi zasadami porządku prawa Rzeczypospolitej Polskiej.